Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση για την φυσιολογική μικροχλωρίδα στο σώμα μας και την συμβολή της στη συνολικότερη υγεία του οργανισμού. Εάν έχετε διαβάσει κάτι σχετικά με αυτήν θα γνωρίζετε πως η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών έχει αρνητική επίδραση σε αυτήν την φυσική άμυνα του οργανισμού. Επίσης, μπορεί να έχετε διαβάσει πως όταν τα νεογέννητα εκτίθενται σε μεγάλες ποσότητες αντιβιοτικών στα πρώτα χρόνια της ζωής τους αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτύξουν αυτοάνοσα νοσήματα στην μετέπειτα ζωή τους. Κάποια από αυτά είναι το έκζεμα, οι αλλεργίες, το άσθμα, η παχυσαρκία και ο διαβήτης. Όλα αυτά δικαιολογούν την καχυποψία πολλών εγκύων, μητέρων ακόμα και επαγγελματιών υγείας απέναντι στην υπέρμετρη χρήση των αντιβιοτικών.

Το θέμα του στρεπτόκοκκου Β στην κύηση είναι αρκετά περίπλοκο. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει “σωστή” συμβουλευτική για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του στρεπτόκοκκου Β κατά την περίοδο της κύησης, ενώ παράλληλα δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να αποδεικνύουν την επίδραση των αντιβιοτικών στον οργανισμό των νεογνών. Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι να δώσουμε αρκετές πληροφορίες ώστε το ζευγάρι να πάρει μια τεκμηριωμένη απόφαση που να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες και τις προσδοκίες του.

 Τι είναι ο στρεπτόκοκκος Β (GBS-Group B Streptococcus);  

Ο στρεπτόκοκκος Β ή αλλιώς στρεπτόκοκκος της αγαλαξίας ή πιο σύντομα GBS είναι ένας από τους τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς που υπάρχουν φυσιολογικά στο έντερο των ανθρώπων. Πολλές φορές το μικρόβιο αυτό “ταξιδεύει” από τον σωλήνα του εντέρου στο ορθό, το τελευταίο τμήμα του παχέος εντέρου, στον κόλπο ή στην ουροδόχο κύστη. Ο Β στρεπτόκοκκος δεν φαίνεται να έχει κάποια ευεργετική επίδραση στην υγεία των ανθρώπων, ωστόσο δεν φαίνεται να έχει και κάποια αρνητική επίδραση όσο παραμένει σε ελεγχόμενα επίπεδα. Ο αποικισμός του κόλπου από τον μικροοργανισμό δεν σημαίνει απαραίτητα και νόσο της μητέρας, σημαίνει απλά παρουσία του μικροβίου, το οποίο συμβαίνει στο 15% με 30% των εγκύων γυναικών.

Γιατί είναι τόσο σημαντικό;

Όταν υπάρχει θετικό αποτέλεσμα για την παρουσία του στρεπτόκοκκου Β στην εγκυμοσύνη υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μεταδώσει η μητέρα στο νεογνό το βακτήριο. Τα περισσότερα υγιή νεογνά θα αρχίσουν να αναπτύσσουν την δική τους μικροχλωρίδα, δηλαδή την δική τους φυσική άμυνα του οργανισμού λίγες ώρες μετά τον τοκετό, ως αποτέλεσμα της επαφής του δέρματός τους με τα φυσιολογικά μικρόβια που υπάρχουν στον κόλπο της μητέρας τους. Ένα μικρό ποσοστό μόνο από τα νεογνά που θα έρθουν σε επαφή με τον στρεπτόκοκκο θα νοσήσει από αυτόν και θα εμφανίσει συμπτώματα. 

Εάν μια γυναίκα δεν καλυφθεί με αντιβίωση κατά τη διάρκεια του τοκετού, ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει το νεογνό να έρθει σε επαφή με τον στρεπτόκοκκο Β είναι 50%. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως το μεγαλύτερο ποσοστό των νεογνών που θα έρθει σε επαφή με το βακτήριο δεν θα νοσήσει. Ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει ένα νεογνό να αναπτύξει σοβαρή νόσο, πολλές φορές και απειλητική για τη ζωή, σύμφωνα με το Αμερικάνικο Κέντρο Αντιμετώπισης και Πρόληψης Λοιμώξεων (CDC), είναι 1% με 2%. 

Το ποσοστό θνησιμότητας (δηλαδή ο αριθμός των θανάτων στα νεογνά) για τα νεογνά, τα οποία έχουν εμφανίσει συμπτώματα της λοίμωξης από GBS, εκείνα δηλαδή που έχουν νοσήσει, είναι 2% με 3% για τα τελειόμηνα νεογνά (ίσως να ακούγεται μικρό το ποσοστό, ωστόσο πάντα θα πρέπει να σκεφτόμαστε πως το ποσοστό είναι 100% όταν αφορά το δικό μας παιδί). Όσον αφορά τα πρόωρα νεογνά το ποσοστό θνησιμότητας είναι αρκετά αυξημένο με το ποσοστό να αγγίζει το 20-30%. 

Για μια γυναίκα η οποία είναι θετική στον στρεπτόκοκκο της ομάδας Β, η χορήγηση αντιβιοτικών κατά τη διάρκεια του τοκετού μπορεί να μειώσει την πιθανότητα να αναπτύξει το νεογνό σοβαρή νόσο από τον GBS κατά 80%. Δεν υπάρχουν αρκετά ερευνητικά δεδομένα που να συνδέουν την έκθεσης του νεογνού σε αντιβιοτικά με μακροχρόνιες νόσους όπως είναι το άσθμα, οι αλλεργίες, η παχυσαρκία ή ο διαβήτης. 

Τι εξετάσεις συστήνονται; Είναι αξιόπιστες;

Ο χρυσός κανόνας που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση της λοίμωξης από GBS είναι η καλλιέργεια κολπικού υγρού, το οποίο συλλέγεται από γιατρό ή μαία. Η καλύτερη χρονική στιγμή για αυτή την εξέταση είναι μεταξύ 35ης και 37ης εβδομάδας κύησης. Όταν η εξέταση πραγματοποιείται σε αυτή τη χρονική στιγμή είναι πολύ αποτελεσματική στην πρόληψη της περιγεννητικής νόσου. Το Αμερικάνικο Κέντρο Αντιμετώπισης και Πρόληψης Λοιμώξεων (CDC) δημοσίευσε κατευθυντήριες οδηγίες το 2002, οι οποίες συστήνουν την εξέταση όλων των εγκύων γυναικών μεταξύ της 35ης και 37ης εβδομάδας κύησης. 

Μπορώ να αρνηθώ τη χορήγηση αντιβιοτικών; Τι κινδύνους θα αντιμετωπίσω εγώ και το μωρό μου;

Η γυναίκα έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την προφυλακτική χορήγηση αντιβιοτικών κατά τον τοκετό. Εάν η νέα μητέρα αρνηθεί, υπάρχει μικρή πιθανότητα (2-3%) το μωρό να αναπτύξει πρώιμη νόσο από GBS. Ωστόσο, ο κίνδυνος αυτός είναι διπλάσιος από τον κίνδυνο που υπάρχει με τη χορήγηση των αντιβιοτικών.

Μπορώ να ενισχύσω την φυσική άμυνα του οργανισμού μου ώστε να προστατευθώ από τη λοίμωξη από στρεπτόκοκκο Β;

Η υγιής κολπική μικροχλωρίδα καθώς και η υγιής μικροχλωρίδα του στομάχου, φυσικά, μειώνουν την πιθανότητα ανάπτυξης του στρεπτόκοκκου της ομάδας Β και έτσι μειώνουν και την πιθανότητα μετάδοσης του μικροβίου στο μωρό. Οι λακτοβάκιλοι φαίνεται να αναστέλλουν την ανάπτυξη τόσο του στρεπτόκοκκου Β όσο και άλλων παθογόνων μικροβίων στον βλεννογόνο του κόλπου. Οι Lactobacillus reuteri και Lactobacillus rhamnosis είναι αναγνωρισμένα είδη που φαίνονται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην υποστήριξη της φυσικής άμυνας του κόλπου. Η σύσταση συνήθως είναι 1-2 κάψουλες προβιοτικών καθημερινά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ειδικά κατά τη διάρκεια του 3ου τριμήνου, όχι μόνο για την πρόληψη από τον στρεπτόκοκκο Β, αλλά και επειδή έχει φανεί πως μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αλλεργιών, εκζέματος και άσθματος στα παιδιά όταν λαμβάνονται από την μητέρα στο 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. 

Σε περίπτωση που υπάρχει θετικό αποτέλεσμα για στρεπτόκοκκο Β στην καλλιέργεια κολπικού υγρού που πραγματοποιείται στο 3 τρίμηνο της κύησης, ή ιστορικό προηγούμενης λοίμωξης από GBS ή ιστορικό πολλών ουρολοιμώξεων ή πολλών μυκητιασικών λοιμώξεων μπορεί επίσης να συσταθεί η χορήγηση προβιοτικών που να περιέχουν τους προαναφερθέντες μικροοργανισμούς, ιδανικά με μορφή κολπικών υπόθετων. Αρκετά αποτελεσματική είναι και η χρήση γιαουρτιού ενδοκολπικά σε καθημερινή βάση. Για μεγαλύτερη διευκόλυνση αυτό μπορεί να γίνεται λίγο πριν από το μπάνιο και να ξεπλένεται μετά από κάποια λεπτά αρχίζοντας από την αρχή του 3ου τριμήνου και επαναλαμβάνοντας τη διαδικασία αρκετές φορές μέσα στην εβδομάδα. Αμέσως μετά το μπάνιο μπορείτε να τοποθετήσετε μια σερβιέτα καθώς μπορεί να ακολουθήσουν κολπικές εκκρίσεις. Είναι πολύ ενδιαφέρον να αναφερθεί πως υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν την ευεργετική επίδραση της εμποτισμένης σερβιέτας με τα προβιοτικά που υπάρχουν στο γιαούρτι στη μείωση της πιθανότητας παρουσίας του στρεπτόκοκκου Β στον βλεννογόνο του κόλπου.

Φυσική πρόληψη 

Αυτές είναι μερικές συστάσεις για τον τρόπο και τις συνήθειες ζωής με σκοπό να αποφύγετε μια λοίμωξη από GBS. 

Ελαχιστοποιήστε τη ζάχαρη στη διατροφή σας, καθώς επίσης και τα πολλά φρούτα. Κυρίως είναι σημαντικό να μην καταναλώνετε «junk foods» με σκοπό να βελτιώσετε το pH του κόλπου. Με τον τρόπο αυτό ευνοείται η ενίσχυση της φυσικής άμυνας του οργανισμού. 
Συστήνεται η πρόσληψη βιταμινών είτε μέσω της σωστής διατροφής είτε με στην πρόσληψη συμπληρώματος βιταμινών έτσι ώστε να ενισχύσετε την λειτουργία του ανοσοποιητικού.
Προσπαθήστε να μειώσετε το στρες στην ζωή σας. Μπορείτε να υιοθετήσετε μια μέθοδο χαλάρωσης που σας ταιριάζει περισσότερο - π.χ. γιόγκα, κατανάλωση χαλαρωτικών τσαγιών, βόλτα, μασάζ, ύπνος κ.α. Τα υψηλά επίπεδα στρες μειώνουν την ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε λοίμωξη.
Θα πρέπει να αυξήσετε την καθημερινή κατανάλωση γαλακτομικών, καθώς περιέχουν ζωντανούς οργανισμούς που ενισχύουν την φυσική άμυνα του ανθρώπινου σώματος.
Χρησιμοποιείστε προβιοτικά.
Εάν θέλετε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια σκελίδα σκόρδο ως κολπικό υπόθετο το βράδυ και να την αφαιρέσετε το επόμενο πρωί. Το σκόρδο έχει αποδειχθεί πως έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες. 
Σε καμία περίπτωση η φυσική πρόληψη πριν από την εξέταση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την φαρμακευτική αντιμετώπιση όταν μια γυναίκα είναι θετική στον GBS ούτε πριν ούτε κατά τη διάρκεια του τοκετού. Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί συνδυαστικά με την αντιβιοτική αγωγή πριν από τον τοκετό, ώστε να μειωθεί ακόμα περισσότερο το μικροβιακό φορτίο. 

Μια τελευταία λέξη..

Ενώ είναι σημαντικό να ανησυχούμε για την υγεία των παιδιών μας και η χορήγηση αντιβιοτικού τόσο στην έγκυο μητέρα όσο και στο νεογέννητο δεν είναι η καλύτερη πρακτική, θα πρέπει να θυμόμαστε πως τα αντιβιοτικά διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη σοβαρών λοιμώξεων, και η πρόληψη σε αυτή την περίπτωση σημαίνει να μπορούμε να προλαμβάνουμε τις πιθανές δραματικές συνέπειες. Εκτός, λοιπόν, και αν υπάρξει εκτεταμένη χορήγηση αντιβιοτικών στο νεογέννητο, μπορούμε να ενισχύσουμε το ανοσοποιητικό του μέσω του μητρικού γάλακτος και με την πρόσληψη προβιοτικών από την θηλάζουσα μητέρα. Η ίδια πρακτική μπορεί να ακολουθείται και στα νεογέννητα που έρχονται στον κόσμο δια της καισαρικής τομής, τα οποία εκτίθενται στα αντιβιοτικά που προσλαμβάνει η μητέρα τους. Η χορήγηση αντιβιοτικών σε αυτή την περίπτωση φαίνεται να μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης ατοπικής δερματίτιδας. 

Τέλος, είναι πολύ σημαντικό το ζευγάρι των μελλοντικών γονέων να πάρει μια απόφαση με την οποία θα νιώθει άνετα και θα νιώθει συμμετοχή στη διαχείριση της υγείας του παιδιού τους, καθώς επίσης και να μην επηρεάζεται από οποιαδήποτε πίεση για την μία ή την άλλη προσέγγιση. 

Φαρμακίδής Γεώργίος  Μαιευτήρας Γυναικολόγος